Historia
parafii pw. Bożego Ciała w Tucholi

XII-XVI wiek

Parafię tucholską założył na przełomie XII i XIII w. książę pomorski Świętopełk. Parafia tucholska została wyłączona z parafii Raciąż, najstarszej miejscowości w rejonie Borów Tucholskich. Pierwszy dokument pisany, od którego współcześni liczą historię miasta, pochodzi z 9, według innych, 15 października 1287 roku i dotyczy konsekracji kościoła, dokonanej przez abp. Jakuba Świnkę. Wystawił on dokument, w którym informuje, że przybył do Tucholi w celu konsekracji kościoła na prośbę księcia wschodnio-pomorskiego Mściwoja II i przy okazji rozstrzygnął spór między joannitami z Lubiszewa a cystersami z Pelplina o wieś Malenin k. Tczewa. Tej konsekracji dokonał w obecności Mściwoja II i dostojników kościelnych. Przy okazji konsekracji odbyli oni zjazd. Byli to m.in.: prepozyt z Wiślicy Jakub, archidiakon z Kruszwicy Aleksy i kustosz z Łęczycy Józef. Abp Jakub Świnka konsekrował kościół murowany z wysoką wieżą i dziewięcioma ołtarzami. Niektórzy autorzy wspominają, że kościół ten był "baniasty", w zrąb zbudowany i z wieżą krytą gontami. W tym też czasie Mściwoj II uposażył tucholski kościół pobliską wsią - Białowieżą.

Wykopaliska archeologiczne przy ul. Starofarnej wskazują na drewnianą zabudowę, datowaną na początek XIV wieku. W nazwie tej ulicy miejscowa tradycja upamiętniła położenie najstarszej świątyni, poświadczonej w 1287 r. Według ks. Stanisława Kujota przetrwała ona do wielkiego pożaru miasta, który miał miejsce 17 maja 1781 r. Jednak według świadectwa Kaspera Hennenbergera, już na początku XIV wieku Krzyżacy doszczętnie spalili gród i miasto. Krzyżacy w krótkim czasie odbudowali Tucholę wznosząc zamek i otaczając ją murem obronnym i rowami, a także z trzema bramami: Świecką (Toruńską), Chojnicką i Zieloną (Sępoleńską). Zamek, należący do jednego z większych w państwie krzyżackim, składał się z zamku górnego i średniego oraz obronnego przedzamcza, na którego obszarze znajdowały się obiekty gospodarcze: stajnie i spichrze. W tym mniej więcej czasie wybudowano na rynku murowany gotycki kościół farny pw. św. Bartłomieja Apostoła. Parafia tucholska należała do archidiecezji gnieźnieńskiej, a od 1512 r. do archidiakonatu Kamieńskiego.

Kościół Św. Bartłomieja Apostoła wybudowany w 1287 r. spłonął w 1781 r. Został on odbudowany w latach 1784-1784, a rozebrany jesienią 1939 r. przez okupanta hitlerowskiego.
Kościół pw. Bożego Ciała

Obecny kościół p.w. Bożego Ciała został wybudowany w latach 1935-1939 przez ks. radcę dr. Konstantego Franciszka Kreffta. Obecna wieża ma ok. 40 m wysokości, w tym 5- metrowy krzyż. Przedtem ta wieża miała inny kształt. Była to wieża tępo ścięta, z ostrą miedzianą wieżyczką (ok. 15 m), uwieńczoną złotym krzyżem z koroną papieską i otoczona czterema mniejszymi narożnymi wieżyczkami, zakończonymi kulami. Wieżę, jak i cały kościół, budował Edmund Muzolf wraz z Bronisławem Badtke, obecnie mieszkającym przy ul. Głównej 84, i Bronisławem Czortem z Kiełpina, pod nadzorem Pawła Zühlke.

Jednak w kwietniu 1940 r. hitlerowcy, okupujący Tucholę, usunęli zwieńczenie tej wieży, wykonane z miedzi, a więc środkową wieżę z kulą i krzyżem i narożne cztery mniejsze wieżyczki z kulą na szpicu, i zniszczyli, przetapiając je na amunicję, a wieżę zakończono dwuspadowym dachem i umieszczono na niej 2 metrowy krzyż. Okupant hitlerowski rozebrał też mur, który otaczał kościół; był on pozostałością cmentarza katolickiego. Również w 1939 r. na jego rozkaz całkowicie rozebrano kościół Św. Bartłomieja Apostoła z 1784-1785 r. Pozostał tylko kościół Bożego Ciała. Patrząc z dołu na wieżę od ul. Garbary, można zauważyć dwie ludzkie głowy przypominające ,,znajome twarze” (tak mieszkańcy mówią): P. Zühlke (w okularach) i ks. K. Kreffta. Te głowy są wykorzystane jako wystające rynny, odprowadzające wodę deszczową. Konsekracji kościoła Bożego Ciała 6 października 1946 dokonał bp ordynariusz Kazimierz Józef Kowalski w czasie, gdy proboszczem tucholskim był ks. radca Franciszek Aszyk. Przed konsekracją usunięto szkody wojenne, zrobiono ławki, 4 konfesjonały, Drogę Krzyżową.

Za ks. kanonika ppłk. Józefa Wryczy powstały boczne ołtarze i witraże figuralne. Za ks. kan. dr. Kazimierza Janiszewskiego w 1962 r. odbył się remont dachu kościoła, okien i witraży oraz urządzono kaplicę przedpogrzebową w bocznej kruchcie. W 1963 r. dokonano konserwacji niektórych obrazów. W 1965 r. zrobiono nową instalację elektryczną, ufundowano kinkiety i latarnie pod chórem. W 1966 r. dokonano kapitalnego remontu organów. W 1968 r. zawieszono na dzwonnicy dwa dzwony, które konsekrował bp ordynariusz Kazimierz Józef Kowalski, i wymalowano kościół. W 1971 r. ocieplono sufit (płytami miękkimi) i zainstalowano na chórze ogrzewanie na ropę. W 1972 r. zniwelowano teren przy kościele i postawiono parkan. W 1975 r. przebudowano prezbiterium według przepisów soborowych, zrobiono pancerne tabernakulum i elektryczny napęd dzwonów. W 1980 r. urządzono wnętrze zakrystii (meble), pozłocono monstrancję, kustodię, puszki i kielichy. W 1981 r. zainstalowano na cmentarzu przyłącza wodociągowe i kanalizacyjne. W 1984 r. oczyszczono i odmalowano kościół.

Kościół Bożego Ciała w stanie sprzed II wojny światowej
Obecny stan świątyni (widoczna różnica w zwieńczeniu wieży)
XX - XXI wiek

W 1986 r. postanowiono wybudować dom katechetyczny. Zaczęto gromadzić materiały budowlane. W 1988 r., gdy proboszczem tucholskim został ks. dr Jan Lichosyt, rozpoczęto budowę domu parafialnego. Poświęcenia kamienia węgielnego dokonał 8.11.1989 r. bp sufragan Jan Szlaga. W maju 1994 r. ten budynek, po adaptacji, został częściowo oddany do użytku jako plebania. Jest to ta część, gdzie miały być salki katechetyczne. Drugi etap budowy domu parafialnego został zakończony zimą 1997 r.

W międzyczasie powstała parafia Opatrzności Bożej w Tucholi - Rudzki Most - w maju 1990 r. Następnie 1.07.1994 r., została utworzona w Tucholi następna parafia: Św. Jakuba Apostoła. Dotychczasowa plebania, usytuowana na Placu Wolności 30, pozostałość po kościele Św. Bartłomieja Apostoła, została przekazana tej nowej parafii, utworzonej przy kościele poewangelickim. W 1999 r. powstała czwarta parafia, nawiązująca swym tytułem do pierwotnej, pw. Św. Bartłomieja Apostoła. Obecnie parafia Bożego Ciała obejmuje następujące ulice: Al. Ligi Ochrony Przyrody (numery nieparzyste), Asnyka, Baczyńskiego, Brzozowa, Bukowa, Bydgoska (numery parzyste), Chopina, Cisowa, Czarna Droga, Dąbrowskiej, Dębowa, Dworcowa, Gałczyńskiego, Garbary, Główna (numery: 66-84), Górna, Grodzka, Grunwaldzka (numery: 1,2,3,4,5,6), Jodłowa, Karasiewicza, Klonowa, Kochanowskiego, Kolejowa, Kołłątaja, Kopernika, Korczaka, Kościuszki, Ks. J. Wryczy, Ks. K. Kreffta, Mickiewicza, Miejski Rów, Murowa, Nad Kiczą, Nałkowskiej, Norwida, Nowodworskiego (numery: 2 i 1-57), Okrężna, Piastowska, Pocztowa, Podmiejska, Prusa, Reja, Reymonta, Saganowskiego, Sępoleńska (od pl. Wolności lewa strona, za torami kolejowymi obie strony), Szosa Bydgoska (prawa strona), Szosa Sępoleńska, Spichlerzna, Sportowa (numer 1,3), Starodworcowa, Stary Dworzec, Staszica, Świecka (numery 13-63 i 26-68), Świerkowa, Tuwima, Tylna (część), Warszawska (oprócz nr. 24), Wiejska, Wybickiego, Wyspiańskiego, Zapolskiej, Żeromskiego. Osiedla: Nowa Tuchola, Plaskosz (od miasta prawa strona), Wysoka Wieś.

W 1990 r. przeprowadzono kapitalny remont organów (nowy kontuar, cymbel, wszystkie nowe ,,mieszki” ze skóry, przewody). W 1991 r. zrobiono nową radiofonizację w kościele. W 1993 r. w pomieszczeniach pod zakrystią, w dawnych salkach katechetycznych urządzono kaplicę pogrzebową i kostnicę, a w 1996 r. - chłodnię z agregatem chłodniczym dla przechowywania zwłok. W 1996 r. pokryto miedzią dach na wieży i umieszczono na nim nowy krzyż pięciometrowy. Zimą 1997 r. zainstalowano nowe urządzenie ogrzewające kościół (na ropę). W tym też roku zrobiono remont dachu. Dotychczasowa blacha została dwukrotnie pokryta farbą antykorozyjną. Nad prezbiterium na tę blachę położono warstwę twardego styropianu, a na nią blachę trapezową, pokrytą teflonem. Remont dachu zakończył się ostatecznie w 2004 r. W 1998 r. zostały odnowione ławki i wymienione boczne drzwi w kościele i w zakrystii. W tym samym roku plac wokół kościoła został pokryty betonową kostką, tzw. polbrukiem. Chodnik wokół kościoła został w większości pokryty “polbrukiem” i częściowo płytami betonowymi. Na cmentarzu również położono płyty betonowe i odrestaurowano bramę cmentarną. W 2005 r. dokończono kładzenie polbruku wokół kościoła, a odzyskane płyty sprzed kościoła i plebanii ułożono na niektórych alejkach parafialnego cmentarza. W 2000 r. od ul. Starodworcowej została zrobiona druga brama cmentarna. W latach 2000-2001 - z okazji Wielkiego Jubileuszu - odbył się w kościele remont okien-witraży; w większości wykonano nowe witraże, zabezpieczając je od zewnątrz szybami. Po koniec 2004 r. zrobiono wokół plebanii metalowy płot z przesuwalnymi automatycznie bramami i z zabezpieczeniem alarmowymi. W 2005 r. pokryto główną ścianę kościoła złotem osiemnasto i szesnastokaratowym i odnowiono Krzyż z Chrystusem Ukrzyżowanym. Z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego, 28 lipca 2005 r., została erygowana kaplica Adoracji Najświętszego Sakramentu i zostało poświęcone tabernakulum - monstrancja.